Αγαπητοί γονείς,
Είναι πραγματικά απογοητευτικό να μιλάς σε κάθε τόνο, με ευγενικό ή επιτακτικό τρόπο, και τα παιχνίδια να βρίσκονται ακόμα σκορπισμένα στο πάτωμα, τα παπούτσια να βρίσκονται ακόμα πεταμένα στο καθιστικό και το υπνοδωμάτιο του παιδιού σας να μοιάζει με βομβαρδισμένο τοπίο. Συχνά, ίσως να σκέφτεστε ότι μιλάτε σε μια συχνότητα, τόσο χαμηλή, που μόνο ένας σκύλος θα μπορούσε να σας ακούσει. Έτσι, λοιπόν, συνεχίζετε να ανεβάζετε κι άλλο την ένταση της φωνής σας. Όμως, και πάλι, αισθάνεστε ότι κανείς δεν σας ακούει πια. Βάζω στοίχημα πως, αυτή η διαδικασία, σας κάνει να απελπίζεστε και να σκέφτεστε: «Υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω για να αλλάξει αυτή η κατάσταση;»
Αν τα πράγματα έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο, ας προσπαθήσουμε μαζί να δούμε τι μπορεί να κάνουμε για αυτό. Να δούμε, δηλαδή, τι θα μπορούσατε να κάνετε διαφορετικά.
Όπως καταλαβαίνετε, το μόνο που θα μπορούσατε να κάνετε διαφορετικά είναι να αλλάξετε την προσέγγισή σας προς το παιδί. Να, λοιπόν, τι προτείνω:
Προσπαθήστε να συνομιλήσετε με το παιδί αντί να του φωνάζετε: Βρείτε μια στιγμή, μέσα στην ημέρα, που το παιδί σας είναι πιο δεκτικό. Για τα περισσότερα παιδιά, αυτή η στιγμή είναι λίγο πριν από τον ύπνο. Χαμηλώστε αρκετά ώστε τα μάτια σας να είναι στο ύψος των ματιών του παιδιού σας, χαμογελάστε και αρχίστε μια μικρή κουβέντα μαζί του για αυτό το θέμα, το θέμα, δηλαδή, των υποχρεώσεών του. Ζητείστε του να συμφωνήσετε μαζί, πότε είναι η πιο κατάλληλη στιγμή για αυτό, να φέρει εις πέρας τις «δουλειές» του και δώστε σε αυτήν τη συμφωνία ένα όνομα. Για παράδειγμα, ονομάστε τη «πρόγραμμα ευθύνης» ή «συμφωνία συμμετοχής» ή «οικογενειακό κανόνα».
Δείξτε κατανόηση: Είναι σημαντικό να πείτε στο παιδί πως καταλαβαίνετε ότι το νοικοκύρεμα του δωματίου του [μάζεμα των παιχνιδιών] δεν είναι και η πιο ευχάριστη δραστηριότητα του κόσμου. Πείτε του, επίσης, ότι όταν ήσαστε κι εσείς στη δική του ηλικία, ούτε κι εσείς ευχαριστιόσασταν το μάζεμα του δωματίου σας αλλά ότι το κάνατε γιατί ήταν δική σας ευθύνη και δεν θέλατε… να τακτοποιούν άλλοι τα παιχνίδια σας. Δείξτε κατανόηση στο παιδί γιατί έτσι το διδάσκετε να δείχνει κι αυτό κατανόηση σε άλλους.
Εξηγείστε την αναγκαιότητα αυτής της υποχρέωσης του παιδιού και τον λόγο για τον οποίο πρέπει να την ολοκληρώσει: Πείτε στο παιδί πως, παρότι αυτή του η υποχρέωση δεν είναι ευχάριστη, είναι απολύτως αναγκαία. Χρησιμοποιείστε και τα ανάλογα επιχειρήματα για να το πείσετε. Για παράδειγμα, ότι «είναι σημαντικό να μαζεύει τα παιχνίδια του γιατί μπορεί να καταστραφούν αν τα πατήσει κάποιος, άθελά του, έτσι όπως είναι σκορπισμένα τριγύρω και, το χειρότερο, μπορεί κάποιος να σκοντάψει επάνω τους, να πέσει κάτω και να χτυπήσει». Παράλληλα, προσπαθήστε να τους δείξετε τη συνολική εικόνα. Για παράδειγμα, «Για φαντάσου να αφήναμε όλοι τα πράγματά μας πεταμένα τριγύρω. Το σπίτι μας θα έμοιαζε με σκουπιδότοπο». Μην θεωρείτε δεδομένο ότι το παιδί σας έχει κατανοήσει ότι όλα τα μέλη της οικογένειας οφείλουν να συνεισφέρουν το δικό τους κομμάτι μέσα στην οικογένεια. Τους κανόνες τις συνύπαρξης μέσα στην οικογένεια, είναι ανάγκη να τους διδάξετε όσο το δυνατόν νωρίτερα στο παιδί σας.
Πείτε στο παιδί ότι δεν πρόκειται να κάνετε εσείς αυτή τη δουλειά, αν δεν την κάνει αυτό, όπως έχει υποχρέωση, αλλά ΜΗΝ την κάνετε εσείς στο τέλος: Ενημερώστε το παιδί σας ότι δεν πρόκειται να κάνετε εσείς εκείνα που οφείλει να κάνει το ίδιο. Πείτε το με πειθώ αλλά, το βράδυ, όταν το παιδί σας κοιμηθεί, μην μαζέψετε εσείς τα παιχνίδια του ή τα πράγματά του, επειδή είναι στη μέση και σας ενοχλούν. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από αυτό. Το παιδί σας μαθαίνει με αυτόν τον τρόπο ότι αν δεν ολοκληρώνει τις υποχρεώσεις του, θα το κάνετε πάντα εσείς στη θέση του.
Συναποφασίστε με το παιδί πότε θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί αυτή η υποχρέωσή του: Βάλτε το παιδί σας να συμμετάσχει σε ένα προγραμματισμό. Ίσως αντιληφθείτε στην πορεία ότι ο προγραμματισμός αυτός πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από το «Πότε» και το «Πώς». Συζητήστε με το παιδί σας με λεπτομέρεια, το πότε ακριβώς θα ασχολείται π.χ. με το μάζεμα των παιχνιδιών του καθώς, επίσης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το κάνει αυτό. Για παράδειγμα, «Ίσως είναι καλύτερα να μαζεύεις πρώτα τα μεγάλα παιχνίδια και μετά τα μικρότερα. Μην ξεχνάς να αφήνεις ανοιχτά τα κουτιά των παζλ, μέχρι να μαζέψεις όλα τα κομμάτια από κάτω».
Πάνω από κάθε τι, προσέξτε τον τόνο και την ένταση της φωνής σας: Ο καλύτερος τρόπος για να επικοινωνείτε με το παιδί σας είναι με ηρεμία και χαμηλόφωνα. Μόνο έτσι το μαθαίνετε να επικοινωνεί σωστά και ότι δεν χρειάζεται να εκνευρίζεται ή να σηκώνει την ένταση της φωνής του για να πείσει για κάτι τον συνομιλητή του.
Αγαπητοί γονείς, η προσωπική ευθύνη είναι κάτι που πρέπει να διδαχθεί από νωρίς στα παιδιά. Αργότερα, είναι εξαιρετικά δύσκολο εσείς να το διδάξετε και τα παιδιά να το μάθουν.
Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου
Σχολική Σύμβουλος 23ης Περιφέρειας Π.Α.
Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών
M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster