Αγαπητοί γονείς,
Τα μικρά παιδιά, πολλές φορές, κτυπούν άλλα παιδιά, όταν θέλουν να εκφράσουν το θυμό τους. Ίσως να έχουν δει άλλους να κτυπούν ο ένας τον άλλο –τηλεόραση, video παιχνίδια κλπ. – και έχουν διαμορφώσει την αντίληψη ότι αυτό είναι που κάνουν οι άνθρωποι όταν είναι συγχυσμένοι με κάτι. Όταν τα παιδιά είναι μικρά, δεν έχουν άλλο τρόπο για να εκφράσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα.
Όταν βρεθούμε παρόντες σε ένα τέτοιο περιστατικό, όπου το παιδί μας κτυπά ένα άλλο παιδί, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία για να εκπαιδεύσουμε το παιδί μας επάνω σε θέματα ευγένειας, σεβασμού προς τους άλλους και προσωπικών ορίων. Ποτέ δεν αγνοούμε αυτές τις συμπεριφορές γιατί κάτι τέτοιο μπορεί με το χρόνο να γίνει ανεξέλεγκτο.
Ας δούμε τώρα πως θα πρέπει να αντιδράσουμε σε ανάλογες περιπτώσεις.
Παραμένουμε ήρεμοι και συγκεντρωνόμαστε σε εκείνα που θα θέλαμε να διδάξουμε το παιδί μας. Όταν το παιδί μας είναι εκείνο που επιτίθεται, κτυπώντας άλλο ή άλλα παιδιά, σε ένα παιδικό πάρτι ή στην παιδική χαρά, είναι σίγουρα κάτι που μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Ανησυχούμε, κυρίως, για το ότι μετά από αυτή τη συμπεριφορά, δεν θα ξαναϋπάρξουν προσκλήσεις για το παιδί μας. Αν, όντως, ισχύει αυτή η ανησυχία μας, τότε ανησυχούμε για λάθος πράγματα, γιατί η δημοφιλία του παιδιού μας δεν θα έπρεπε να αποτελεί το πρωταρχικό μας μέλημα. Στην πραγματικότητα, αυτό που θα έπρεπε να μας απασχολεί είναι η αντιμετώπιση της συμπεριφοράς του παιδιού μας και το πώς θα μπορέσουμε να το βοηθήσουμε να τη διορθώσει. Κανένα παιδί δεν είναι τέλειο όπως δεν είναι τέλειος και κανένας γονιός. Το να εκνευριστούμε και να αρχίσουμε να φωνάζουμε, δεν θα βοηθήσει καθόλου. Παίρνουμε μια βαθειά ανάσα, διατηρούμε την ψυχραιμία μας και έχουμε πάντα στο νου μας ότι, αφού αποτελούμε πρότυπο για το παιδί μας, πρέπει να επιδείξουμε αυτοσυγκράτηση.
Κοιτάμε το παιδί μας στα μάτια και διατυπώνουμε σε ήρεμο τόνο: «Δεν επιτρέπεται να κτυπάμε». Φροντίζουμε ώστε το σχόλιό μας να είναι σύντομο, απλό και άμεσο. Όταν μιλάμε πολύ, τα παιδιά αποσυντονίζονται. Θέτουμε όρια. Σήμερα, μπορεί να λέμε: «Δεν επιτρέπεται να απομακρύνεσαι από μένα, μέσα στο πολυκατάστημα», αλλά, αύριο, μπορεί να λέμε: «Δεν επιτρέπεται να κυκλοφορείς έξω από το σπίτι μετά τις 9:00 μ.μ.». Θα θέτουμε όρια στα παιδιά μας για πολλά χρόνια, για αυτό, τα λόγια που χρησιμοποιούμε πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτα και εύστοχα.
Αντικαθιστούμε την μη αποδεκτή συμπεριφορά με μια άλλη αποδεκτή. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε μια συμπεριφορά, αν δεν την αντικαταστήσουμε με μια άλλη. Μπορούμε να πούμε στο παιδί να μην κτυπά, αλλά αυτό δεν του λέει τι να κάνει όταν αισθάνεται θυμό ή απόγνωση. Ακόμα και το πιο ομιλητικό παιδί, μπορεί να μην τα καταφέρει να βρει τις λέξεις που χρειάζεται για να διαχειριστεί μια κατάσταση, όταν είναι συναισθηματικά φορτισμένο. Είμαι σχεδόν σίγουρη, ότι έχει τύχει σε όλους μας να είμαστε τόσο ξαφνιασμένοι ή το θυμωμένοι με μια κατάσταση, που να μένουμε άφωνοι.
Αυτό που χρειάζεται, λοιπόν, το παιδί να του πούμε, είναι τι θα κάνει ακριβώς την επόμενη φορά που θα βρεθεί σε αντίστοιχη περίσταση. Γι’ αυτό, προετοιμάζουμε το παιδί μας, λέγοντάς του τι θα μπορούσε να πει σε κάθε περίπτωση. Το διδάσκουμε να ζητά ευγενικά τα αντικείμενα που θέλει και να μην τα βουτάει από τα άλλα παιδιά. Το διδάσκουμε να ζητά από τους άλλους να σταματήσουν να κάνουν κάτι που το ενοχλεί, διαφορετικά να ζητά τη βοήθεια των ενηλίκων. Το διδάσκουμε ότι υπάρχουν τρόποι να πετυχαίνουμε κάτι που θέλουμε, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουμε στη βία.
Προσφέρουμε τη βοήθειά μας.
Όπως έχουμε ξαναπεί, η υπέρτατη προσπάθειά μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να εξελιχθούν σε ανεξάρτητες προσωπικότητες, δηλαδή, να αυτονομηθούν. Στην προσπάθειά μας αυτή, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας ότι, για οτιδήποτε χρειαστούν, θα είμαστε δίπλα τους. Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη να γνωρίζουν πως για οποιοδήποτε θέμα που τους απασχολεί, μπορούν να ζητήσουν τη βοήθειά μας. Είναι βέβαιο ότι θα το κάνουν, αν είναι σίγουρα πως θα παραμείνουμε ήρεμοι και ψύχραιμοι, ό,τι και αν είναι αυτό που θα μοιραστούν μαζί μας.
Δεν διδάσκουμε στα παιδιά, ότι είναι αποδεκτό να αγκαλιάζουν άλλα παιδιά. Υπάρχουν ακόμα γονείς που παροτρύνουν το παιδί τους να αγκαλιάσει το παιδί που κτύπησε πριν λίγο, προκειμένου να του δείξει μεταμέλεια και ότι με αυτό τον τρόπο του ζητά συγγνώμη. Αυτή η πρακτική είναι λάθος. Τα μικρά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τα προσωπικά όρια, γι’ αυτό όταν ένας ενήλικας τα διδάσκει να εισβάλλουν στον προσωπικό ζωτικό χώρο κάποιου άλλου και να τον αγγίξουν κάνουν λάθος, ακόμα κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Το να αγγίζουμε κάποιον άλλο, χωρίς τη συγκατάθεσή του δεν είναι ευγενικό.
Διδάσκουμε τα παιδιά μας πως με τα χέρια τους εξυπηρετούν τις ανάγκες τους και δεν τα χρησιμοποιούν για να βλάψουν κανένα.
Αγαπητοί γονείς,
Να θυμάστε πάντα πως ο τρόπος που θα προσεγγίσετε τα παιδιά σας στα θέματα που προκύπτουν τώρα, θα προσδιορίσει τις μελλοντικές αλληλεπιδράσεις σας μαζί τους. Τα παιδιά, πρέπει να γνωρίζουν ότι είσαστε προσιτοί τόσο στα εύκολα όσο και στα δύσκολα. Όταν αντιδράτε φωνάζοντας, γίνεστε ευερέθιστοι και προσβάλλετε τα παιδιά σας σε αυτή τους την ηλικία, θα τα δυσκολέψετε να σας προσεγγίσουν στα «δύσκολα», όταν φθάσουν στην εφηβεία τους. Οι καίριες στιγμές μιας σχέσης είναι οι δύσκολες στιγμές. Μια τέτοια στιγμή είναι, όταν το παιδί σας κτυπήσει ένα άλλο παιδί σε ένα πάρτι γενεθλίων. Παραμείνετε ήρεμοι, δώστε στο παιδί σας τις οδηγίες που χρειάζεται και βοηθείστε το να μην επαναλάβει την λάθος συμπεριφορά.
Είμαι σίγουρη, πως δεν θα το μετανιώσετε ποτέ που αντιδράσατε έτσι.
Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου
Σχολική Σύμβουλος 23ης Περιφέρειας Π.Α.
Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών
M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster