Τι είναι τα πολυμέσα (multimedia);
Τα πολυμέσα είναι μία από τις τεχνολογίες των αρχών της δεκαετίας του 90 και αποτελούν το σημείο συνάντησης πέντε μεγάλων βιομηχανιών: της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών, των ηλεκτρονικών εκδόσεων, της βιομηχανίας audio και video καθώς και της βιομηχανίας της τηλεόρασης και του κινηματογράφου.
Με τον όρο «πολυμέσα» έχει αποδοθεί στα Ελληνικά ο αγγλικός όρος «multimedia» [multi + media].
Η λέξη multi προέρχεται από τον πληθυντικό της λατινικής λέξης multus, που είναι επίθετο και σημαίνει «πολυάριθμος», «πολλαπλός».
Η λέξη media είναι ο πληθυντικός αριθμός της επίσης λατινικής λέξης medium που σημαίνει «μέσο», «κέντρο». Στη σύγχρονη εποχή, η λέξη medium χρησιμοποιείται και με την έννοια του «ενδιάμεσου» ή του «μεσολαβητή».
Ειδικότερα, στο χώρο της πληροφορικής, αναφέρεται σε τρόπους χειρισμού της πληροφορίας. Έτσι, προκύπτει ο ορισμός: Multimedia σημαίνει “πολλαπλοί μεσολαβητές” ή “πολλαπλά μέσα”.
Ένας άλλος ορισμός θα μπορούσε να είναι:
Πολυμέσα είναι μια δια-δραστική παρουσίαση μέσω του Η/Υ που περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω στοιχεία: κείμενο, ήχο, σταθερά γραφικά (εικόνες), κινούμενα γραφικά, και βίντεο.
Τα πολυμέσα χωρίζονται ανάλογα με τον τρόπο που αλληλεπιδρούν με τον χρήστη. Έτσι έχουμε τρία είδη πολυμέσων: Τα απλά πολυμέσα (multimedia), τα διαλογικά πολυμέσα (interactive multimedia) και τα υπερμέσα (hypermedia).
Τι είναι τα γραμμικά πολυμέσα (linear multimedia);
Είναι απλά πολυμέσα όπου οι πληροφορίες παρουσιάζονται γραμμικά, με μια προκαθορισμένη σειρά, χωρίς ο χρήστης να μπορεί να επέμβει σ’ αυτές.
Ο πιο συνηθισμένος τύπος γραμμικών πολυμέσων που χρησιμοποιούμε στα Νηπιαγωγεία για εκπαιδευτικούς λόγους είναι οι ταινίες animation και τα videos ποικίλου περιεχομένου.
Κριτήρια επιλογής
Η επιλογή του υλικού διδασκαλίας και μάθησης αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού σχεδιασμού στα σχολεία και, ειδικότερα, στα νηπιαγωγεία. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας έρχονται σε επαφή με μια τεράστια γκάμα έντυπων, οπτικών και πολυμεσικών υλικών στην καθημερινότητά τους. Την ευθύνη για την έκθεσή τους σε αυτά τα υλικά έχουν κυρίως οι γονείς τους αλλά, σε ένα σημαντικό βαθμό, και το νηπιαγωγείο στο οποίο φοιτούν.
Οι νηπιαγωγοί οφείλουν πάντα να διασφαλίζουν ότι τα υλικά διδασκαλίας και μάθησης, τα οποία παρουσιάζουν στα παιδιά, είναι αναπτυξιακά κατάλληλα και έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν τα κατάλληλα μαθησιακά αποτελέσματα.
Η επιλογή των γραμμικών πολυμέσων που θα χρησιμοποιήσουν σε κάποια διδακτική ενότητα οι νηπιαγωγοί, μπορεί να φαίνεται αλλά δεν είναι κάτι απλό. Παρότι η επιλογή αυτή γίνεται με βασικό κριτήριο τη διαθεσιμότητα του υλικού, είναι ανάγκη η επιλογή των πολυμέσων να λαμβάνει κατ’ αρχήν υπόψη:
α) Τα οικογενειακά περιβάλλοντα από τα οποία προέρχονται τα παιδιά [διαφορετικά οικογενειακά περιβάλλοντα].
β) Την ποικιλομορφία των συστημάτων αξιών και πεποιθήσεων, που υφίστανται στην σχολική κοινότητα [παιδιά προερχόμενα από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα].
γ) Την ανάγκη για ισότιμη μεταχείριση όλων των παιδιών στην τάξη [π.χ. παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες]
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε πως οι γονείς αναμένουν ότι το νηπιαγωγείο στο οποίο φοιτά το παιδί τους θα σεβαστεί τις οικογενειακές τους αξίες και πεποιθήσεις και ότι, σε καμία περίπτωση, δεν θα επιχειρήσει να επιβάλλει άλλες στο παιδί τους, θεωρώντας τες πιο κατάλληλες. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς αναμένουν από εμάς τις νηπιαγωγούς να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με μια ποικιλία απόψεων και αξιών, όπως αυτά αποτυπώνεται και στην πολυπολιτισμική κοινωνία στην οποία ζούμε σήμερα.
Εδώ, επισημαίνεται η ανάγκη για τη δημιουργία ενός κρατικού φορέα, στελεχωμένου με πρόσωπα καταξιωμένα στο χώρο, ο οποίος θα μπορούσε να αξιολογεί παιδαγωγικά το αντίστοιχο υλικό, καταρτίζοντας λίστες με τίτλους κατάλληλους για παιδιά προσχολικής ηλικίας (καταλληλότητα υλικού) αλλά και χώρους αναζήτησής τους (διαθεσιμότητα).
Αρχές για την επιλογή και τη διαθεσιμότητα των γραμμικών πολυμέσων
Τα γραμμικά πολυμέσα ως εκπαιδευτικά εργαλεία, είτε προήλθαν από αγορά του σχολείου είτε από δωρεά, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία, αφού πρώτα ελεγχθούν για το περιεχόμενό τους ως προς το ότι:
- Συνδέονται ευθέως με το αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και εμπεριέχουν υποστήριξη για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των παιδιών, αν γίνει η σωστή επεξεργασία.
- Υποστηρίζουν ένα «παραπρόγραμμα», υπό την έννοια ότι βοηθούν τα παιδιά να ευαισθητοποιηθούν επάνω σε θέματα της διαφορετικότητας και την αξία της συνύπαρξης με τον «άλλο».
- Δημιουργούν κίνητρα στα παιδιά (αλλά και τις/τους νηπιαγωγούς) για να επανεξετάσουν τις στάσεις και τη συμπεριφορά τους και να κατανοήσουν καλύτερα τα καθήκοντα, τις ευθύνες τους, τα δικαιώματα και τα προνόμιά τους ως πολίτες της κοινωνίας μας.
- Αναφέρονται στην ηλικία των παιδιών, για τα οποία επιλέγονται, ως προς τη συναισθηματική, γνωστική, κοινωνική και πολιτιστική τους ανάπτυξη.
- Παρουσιάζουν ποικιλία απόψεων και θεμάτων.
- Παρέχουν ευκαιρίες στα παιδιά να βρουν, να αξιολογήσουν και να παρουσιάσουν τις πληροφορίες που έμαθαν και, τελικά, να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα σε τέτοιο βαθμό ώστε σταδιακά να κάνουν απαιτητικές επιλογές και, τέλος, μεγαλώνοντας να δύνανται να ασκούν το δικαίωμά τους στην ελεύθερη πρόσβαση ως ενημερωμένοι και εξασκημένοι ενήλικες, διακρίνοντας το πραγματικά ωφέλιμο από το ανώφελο και άχρηστο.
Στοιχεία των πολυμέσων που τραβούν το ενδιαφέρον των παιδιών
Η έρευνα έχει δείξει πως υπάρχουν κάποια στοιχεία που κινητοποιούν το ενδιαφέρον των παιδιών όταν παρακολουθούν μία παιδική ταινία (Campbell, Wright & Huston, 1987; Crawley et al., 2002). Τα στοιχεία αυτά είναι:
- Φωτεινά χρώματα
- Ζωντανή μουσική
- Αστείοι χαρακτήρες
- Επανάληψη των δράσεων
Επίσης, βρέθηκε (Huston & Wright, 1989) ότι το υλικό των multimedia είναι πιο ενδιαφέρον και πιο κατανοητό στα παιδιά προσχολικής ηλικίας αν υπάρχουν:
- Η φωνή ενός παιδιού
- Η φωνή μιας γυναίκας
- Εκκεντρικά ηχητικά εφέ
Κάτι εξ ίσου σημαντικό είναι ότι τα παιδιά θα παρακολουθήσουν με μεγαλύτερη προσοχή και θα αφομοιώσουν περισσότερα, αν οι χαρακτήρες τους θυμίζουν κάτι οικείο (Troseth et al., 2006).
Χρήσιμη, τέλος, θεωρείται η προκαταβολική εξοικείωση των παιδιών με αυτό που πρόκειται να παρακολουθήσουν (Fisch & Truglio, 2001). Δηλαδή, τι διαπραγματεύεται η κεντρική ιδέα και ποια είναι τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις του ήρωα.
Προσοχή, τέλος, στη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι ήρωες. Έχει βρεθεί ότι η χρήση ακατανόητου γλωσσικού κώδικα από τους ήρωες επιβραδύνει τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών (Linebarger & Walker, 2004).
Η χρήση των γραμμικών πολυμέσων (linear multimedia) ως εκπαιδευτικών εργαλείων μέσα στην τάξη
Φανταστείτε πως θέλετε να διδάξετε τα παιδιά για τις διαφορετικές φυλές που ζουν στον πλανήτη Γη. Επιλέγετε το υλικό σας με τις φωτογραφίες και τις μουσικές και ό, τι άλλο θεωρείτε ότι θα αποτελούσε χρήσιμο εποπτικό υλικό, για να φέρετε σε επαφή τα παιδιά, με κάτι που ίσως αγνοούν παντελώς.
Φανταστείτε, τώρα, μία τάξη νηπιαγωγείου, στην οποία τα παιδιά βλέπουν σε video αποσπάσματα από τη ζωή αυτών των ανθρώπων [Αφρικανών, Ερυθρόδερμων, Κινέζων] στο φυσικό τους περιβάλλον, με τους φυσικούς ήχους και την ενέργεια που απορρέει από την καθημερινότητά τους. Τα παιδιά ακούνε τα τραγούδια τους, βλέπουν τα σπίτια τους, παρακολουθούν τις ρουτίνες τις καθημερινότητάς τους, τις τελετές τους, τους ναούς, τα ρούχα και καθετί που θα μπορούσε να συνδεθεί με τον συγκεκριμένο πολιτισμό. Το video έχει το πλεονέκτημα να δημιουργεί αισθητηριακές εμπειρίες. Παράλληλα, η παραμικρή λεπτομέρεια από το περιεχόμενό του, που θα τραβήξει το ενδιαφέρον των παιδιών, μπορεί να προκαλέσει πλείστες όσες συζητήσεις.
Το video είναι ένα ευέλικτο εκπαιδευτικό εργαλείο, το οποίο παρότι ανήκει στα γραμμικά πολυμέσα υποστηρίζει τη διαδραστική διδασκαλία και, κατ’ επέκταση τη διαδραστική μάθηση. Η υπάρχουσα δυνατότητα να σταματήσεις την ταινία, να επιστρέψεις σε προγενέστερο στάδιο ή να ξαναπαίξεις κάποιο κομμάτι είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην μαθησιακή διαδικασία καθώς, για παράδειγμα, αν το σταματήσετε στην πορεία, μπορείτε να ζητήσετε από τα παιδιά να προβλέψουν τη συνέχεια ή να συζητήσετε πάνω σε μία σκηνή, πριν συνεχίσετε την ιστορία που βλέπετε.
Οι δυνατότητες για ανάπτυξη εκπαιδευτικών σχεδιασμών, είναι τόσο πολλές όσες και οι ομάδες των παιδιών στις τάξεις σας, με τα συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες τους, τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις τους, τις στάσεις και τις νοοτροπίες τους και τις δεξιότητες που κατέχουν αλλά και πρέπει να βελτιώσουν.
Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου
Σχολική Σύμβουλος 23ης Περιφέρειας Π.Α.
Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών
M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Campbell, T. A., Wright, J.C., & Huston, A.C. (1987). “Form cues and content difficulty as determinants of children’s cognitive processing of televised educational messages”. Journal of Experimental Child Psychology, 43, 311-327.
Crawley, A. M., Anderson, D.R., Santomero, A., Wilder, A., Williams, M., Evans, M.K. & Bryant, J. (2002). “Do children learn how to watch television? The impact of extensive experience with Blue’s Clues on preschool children’s television viewing behavior’. Journal of Communication, 52, 264-280.
Fisch, S. M., Truglio, R.T., & Cole, C.F. (1999). “The impact of Sesame Street on preschool children: A review and synthesis of 30 years’ research”. Media Psychology, 1, 165-190.
Huston, A. C., & Wright, J.C. (1989). The forms of television and the child viewer. (Vol. 2). New York: Academic Press.
Linebarger, D. L., & Walker, D. (2004). “Infants’ and toddlers’ television viewing and language outcomes”. American Behavioral Scientist, 46, 1-22.
Troseth, G. L., Saylor, M.M. & Archer, A.H. (2006). “Young children’s use of video as a source of socially relevant information”. Child Development, 77(3), 786-799.