[Συνέχεια από το πρώτο μέρος]
Β. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) – Παιδαγωγική Αντιμετώπιση
Β1. Ενδεικτικές τεχνικές ανάλυσης του εκπαιδευτικού έργου για παιδιά με ΔΑΔ.
Τεμαχισμός της ύλης:
Ο μακροπρόθεσμος στόχος (το έργο) αναλύεται σε μικρά βήματα, με τέτοιο τρόπο, ώστε η κατάκτηση του ενός να δίνει στο παιδί τις απαραίτητες πληροφορίες για την κατάκτηση του επόμενου.
Παράδειγμα:
Το παιδί μαθαίνει τα ονόματα των γεωμετρικών σχημάτων «κύκλος, τρίγωνο, τετράγωνο», κατακτώντας τους παρακάτω βραχυπρόθεσμους στόχους:
α. Ονομάζει τον κύκλο.
β. Ονομάζει τον κύκλο και το τρίγωνο.
γ. Ονομάζει τον κύκλο, το τρίγωνο και το τετράγωνο.
Βαθμιαία μείωση του ερεθίσματος:
Σύμφωνα μ’ αυτή τη στρατηγική αποσύρονται σταδιακά τα φυσικά, λεκτικά ή άλλου είδους ερεθίσματα που παρέχονται στο παιδί για να το δραστηριοποιήσουμε και να κινήσουμε ή να αυξήσουμε το ενδιαφέρον του για το έργο που θέλουμε να του διδάξουμε.
Παράδειγμα:
Το παιδί σχεδιάζει ένα τρίγωνο.
Χρησιμοποιούμε ως ερέθισμα τελείες τις οποίες θα ενώσει για τον σχεδιασμό του τριγώνου.
Σχηματοποίηση:
Η σχηματοποίηση εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις της διδακτικής πράξης και ιδιαίτερα στη διδασκαλία της γλώσσας, της γραφής και των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων. Στη διδασκαλία της γλώσσας, για παράδειγμα, αν το παιδί δυσκολεύεται σημαντικά να προφέρει συγκεκριμένες λέξεις, ο εκπαιδευτικός επιβραβεύει την προσπάθειά του και στη συνέχεια ενθαρρύνει διαδοχικές βελτιώσεις του με τελικό στόχο τη σωστή προφορά των λέξεων. Στη διδασκαλία των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων, το παιδί μαθαίνει να γράφει το γράμμα «ο» ως εξής:
α. Σε χαρτόνι χρησιμοποιώντας δακτυλομπογιές,
β. με χοντρή κηρομπογιά,
γ. με λεπτή κηρομπογιά,
δ. με μολύβι.
Χωρίς λάθος διάκριση:
Το χαρακτηριστικό αυτής της στρατηγικής είναι η βαθμιαία αύξηση των αντικειμένων επιλογής ή των ερεθισμάτων. Έτσι, στο πρώτο στάδιο, το παιδί έχει να επιλέξει το μοναδικό ερέθισμα που υπάρχει. Στο δεύτερο επιλέγει ανάμεσα σε δύο ερεθίσματα, στο τρίτο ανάμεσα σε τρία κ.ο.κ.
Παράδειγμα:
α. Το παιδί δείχνει τη λέξη μαμά: μαμά
β. Το παιδί δείχνει τη λέξη μαμά: μαμά – δένω
γ. Το παιδί δείχνει τη λέξη μαμά: μαμά – δένω – ρολόι.
Ο στόχος γίνεται πιο δύσκολος αν το παιδί έχει να διαλέξει μια λέξη ανάμεσα σε άλλες που διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους.
Β2. Υποδείξεις για τους εκπαιδευτικούς: Πληροφορίες για εξατομικευμένο πρόγραμμα – Αλλαγές – Προσαρμογές
[Τα παρακάτω στοιχεία είναι από το «Εγχειρίδιο της Τεχνικής Υποστήριξης για τον Αυτισμό για τα σχολεία του Kentucky» που έγραψαν οι Nancy Dalrymple και Lisa Ruble.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στην O.A.S.I.S (Online Asperger Syndrome Information and Support www.udel/bkirby/asperger)]
Επικοινωνία με τον μαθητή
-Να είστε σαφείς και συγκεκριμένοι.
-Να αποφεύγετε ασαφείς όρους όπως «αργότερα», «ίσως», «γιατί το έκανες;»
-Μειώστε το ρυθμό της ομιλίας.
-Εάν είναι απαραίτητο για την κατανόηση, σπάστε τη δραστηριότητα σε μικρότερα βήματα.
-Χρησιμοποιείστε χειρονομίες, καθοδήγηση και επίδειξη μαζί με την προφορική οδηγία.
-Δώστε από πριν σαφείς πληροφορίες για τυχόν αλλαγές.
-Ελκύστε την προσοχή οπτικά, λεκτικά ή/και σωματικά.
-Αποφύγετε τις ιδιωματικές φράσεις, τις λέξεις με διπλή έννοια ή το σαρκασμό.
Ενθάρρυνση της επικοινωνίας με το μαθητή
-Σταματάτε, ακούτε και περιμένετε.
-Παρακολουθείστε και ακούστε προσεκτικά τις προσπάθειες για ανταπόκριση.
-Απαντήστε θετικά στις προσπάθειες αυτές.
-Μορφοποιήστε σωστά τη δραστηριότητα για να μην χρειάζεται να διορθώνετε το παιδί.
-Ενθαρρύνετε την πρόσληψη νέων γνώσεων και την επιλογή, όταν είναι δυνατόν.
Κοινωνική υποστήριξη
Γενικά:
-Προστατεύστε το παιδί από την κακομεταχείριση και την κοροϊδία.
-Επιβραβεύετε τους συμμαθητές, όταν του συμπεριφέρονται με συμπάθεια.
Ειδικά:
-Δημιουργείστε συνεργατικές καταστάσεις μάθησης, όπου το παιδί μπορεί να μοιραστεί με άλλα παιδιά τις επιδόσεις του.
-Δημιουργείστε ένα «σύστημα συντρόφου» (συμμαθητής υποστηρικτής) σε κάθε τάξη.
-Συμπεριλάβετε στο πρόγραμμα χρόνο για παρατήρηση. Ενθαρρύνετε την παρατήρηση και τη σωματική εγγύτητα.
-Δώστε του την ευκαιρία να αναπτύξει συγκεκριμένες δεξιότητες μέσα από καθημερινές δραστηριότητες με έναν συμμαθητή.
-Δώστε του την ευκαιρία να αναπτύξει συγκεκριμένες δεξιότητες μέσα από καθημερινές δραστηριότητες με λίγους συμμαθητές.
-Δομήστε δραστηριότητες όπου θα υπάρχουν προκαθορισμένες σχέσεις και τρόποι αλληλεπίδρασης.
-Εστιάστε στην κοινωνική διαδικασία και στο αποτέλεσμα αυτής.
-Διδάξτε εξατομικευμένα, κάνετε επαναλήψεις, και μορφοποιήστε συμπεριφορές μέσα από καταστάσεις της καθημερινότητας.
-Αναπτύξτε τις παρακάτω δεξιότητες:
τη σειρά στη συνομιλία –τη φιλοφρόνηση –τη διαπραγμάτευση – την ανταπόκριση – την πρόσκληση– την αναμονή – το χαιρετισμό – τη διόρθωση διακοπών – τη συμμετοχή – την αποδοχή των απαντήσεων των άλλων – την αποδοχή των επιτυχιών των άλλων – την ανάληψη της αρχηγίας – την ακολουθία των ιδεών των άλλων – το πείραγμα και το αστείο.
-Μοιραστείτε ενδιαφέροντα, χρησιμοποιώντας ως γνώμονα τα δικά του ενδιαφέροντα και δυνατότητες
-Καθορίστε ποιος από το εκπαιδευτικό προσωπικό θα υποστηρίζει το μαθητή, θα επιλύει τα προβλήματά του και θα τον διευκολύνει.
-Εξατομικεύστε κοινωνικές ιστορίες, δίνοντας συγκεκριμένες καταστάσεις και, τονίζοντας την περιγραφή των χαρακτήρων και τις προοπτικές των συμπεριφορών, επικεντρώστε στην αλλαγή των μη αποδεκτών συμπεριφορών και αγνοείστε εκείνες που είναι απλά «περίεργες».
Περιβάλλον και ρουτίνες
-Οργανώστε ένα προβλέψιμο και ασφαλές περιβάλλον.
-Ελαττώστε τις μετατροπές στο περιβάλλον.
-Προσφέρετε σταθερές καθημερινές ρουτίνες.
-Αποφύγετε τις εκπλήξεις, τις αλλαγές στο πρόγραμμα ή άλλες αλλαγές, άσχετα από το πόσο μικρές είναι, και προετοιμάστε επιμελώς τις δραστηριότητες.
-Μιλάτε του σε καταστάσεις άγχους ή απομακρύνετέ τον από αυτές.
-Δώστε του προσωπικό χώρο σε διαθέσιμο δωμάτιο για να χαλαρώνει.
-Μειώστε τους διασπαστικούς παράγοντες και την αισθητηριακή υπερφόρτωση, τη φασαρία, τα οπτικά ερεθίσματα, τις μυρωδιές.
-Επιτρέψτε μόνο απαραίτητες μεταβολές με ειδικούς στόχους, όπως π.χ. για να αντιμετωπίσετε την ευαισθησία στο άγγιγμα ή να εξοικειωθεί με υλικά (π.χ. να πιάνει την κόλλα).
Παρουσίαση των υλικών
-Παρουσιάζετε οπτικά:
- δίνετε γραπτή εντολή/πληροφορία
- επιδεικνύετε
- δίνετε φωτογραφίες/εικόνες και γραπτή εντολή/πληροφορία
- δίνετε μόνο εικόνες
- δίνετε μόνο αντικείμενα
- ημερολόγια
- χάρτες
-Χρησιμοποιείστε εγκατεστημένες ρουτίνες.
-Επιμείνετε σε αυτό που αναμένετε από το παιδί.
-Χρησιμοποιήστε τη διδασκαλία μέσω ενός συμμαθητή.
-Σπάστε την οδηγία σε μικρά εξελικτικά βήματα.
-Δώστε ευκαιρίες για επανάληψη.
-Δώστε την απαιτούμενη βοήθεια.
Αξιολόγηση και Εργασία
-Τροποποιείστε τη δυσκολία.
-Συντομεύστε το περιεχόμενο.
-Αλλάξτε δραστηριότητα.
-Εξηγείστε με απλά λόγια το κείμενο.
-Δώστε επιλογή της δραστηριότητας.
-Διδάξτε ένα πρότυπο μάθησης, μέσα από την επανάληψη.
-Προσαρμόστε τον τρόπο που διατυπώνετε ερωτήσεις.
-Επιτρέψτε περισσότερο χρόνο για να πάρετε απαντήσεις.
-Επεκτείνετε τη μάθηση σε πραγματικές καταστάσεις.
-Δώστε οπτική βοήθεια, σαν ένα μέσο διδασκαλίας που θα συνοψίζει.
Έλεγχος της συμπεριφοράς από το ίδιο το παιδί
-Διδάξτε τη χρήση του χρονομέτρου ή άλλων οπτικών βοηθημάτων.
-Εξατομικεύστε τη σχέση σας με το παιδί.
-Δώστε ενθάρρυνση που είναι προσωπική, άμεση, συγκεκριμένη.
-Συμπεριλάβετε στο καθημερινό πρόγραμμα τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες του.
-Ενθαρρύνετε τις επιλογές και τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους του παιδιού, όταν πρέπει.
-Αναλύστε το σκοπό μιας συμπεριφοράς από την μεριά του παιδιού.
-Μεταφράστε τους σκοπούς σε δεξιότητες που πρέπει να διδαχθούν.
-Αποφύγετε την πίεση του να «είναι καλός» ή άλλες αφηρημένες προσδοκίες.
-Αποφύγετε την τιμωρία που μειώνει την αυτοπεποίθηση, αυξάνει το άγχος και δεν είναι κατανοητή. Για παράδειγμα, αποφύγετε το σταμάτημα μια ρουτίνας, του ελεύθερου χρόνου, της άσκησης ,το να το στείλετε στο σπίτι του – επιτιμώντας το ή φωνάζοντας του.
-Αποφύγετε την τιμωρία, για συμπεριφορές που είναι μέρος της διαταραχής, όταν για παράδειγμα: αποφεύγει τη βλεμματική επαφή, μιλάει στον εαυτό του, αργεί να απαντήσει, έχει έλλειψη «σεβασμού» για τους άλλους, επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις, αναστατώνεται με πολύ κόσμο ή με τη φασαρία, είναι αγχωμένο, αναφέρεται διαρκώς σε ένα θέμα ή κάτι που το ενδιαφέρει, αναστατώνεται από την αλλαγή.
Εργασία στο σπίτι
Πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
-Να είναι εξατομικευμένη
-Να είναι σύντομη
-Να μην απαιτεί περισσότερο από μία ώρα κάθε απόγευμα
Θυμόμαστε ότι, γενικά, χρειάζεται:
-Περισσότερος χρόνος
-Περισσότερη βοήθεια
Παραμονή στη δραστηριότητα
Για να παραμείνει το παιδί στη δραστηριότητα, είναι ανάγκη:
-Να σπάσετε τη δραστηριότητα σε μικρότερες ενότητες.
-Να δίνετε συχνότερη ανατροφοδότηση και κατεύθυνση.
-Να δώσετε περισσότερο χρόνο στην τάξη της ειδικής αγωγής για τη συμπλήρωση της εργασίας του.
-Να τον βάλετε τον να καθίσει δίπλα στο «σύντροφο» του ώστε να του υπενθυμίζει την εργασία του και να προσέχει στο μάθημα.
-Εάν είναι αναγκαίο, μειώστε την εργασία του.
Β3. Ανάπτυξη πρώιμων δεξιοτήτων συλλογισμού σε παιδιά με αυτισμό, μέσω του παιχνιδιού προσποίησης (David Sherratt)
[Η συγκατάθεση για την ευγενική παραχώρηση του αποσπάσματος αυτού, δόθηκε από τους Sherratt,D., και Peter, M., (2002) «Developing Play and Drama in Children with Autism»
(Αναπτύσσοντας το Παιχνίδι και τη Δραματοποίηση σε παιδιά με Αυτισμό) David Fulton Publishers.]
Διδάσκοντας Πρώιμες Δεξιότητες Συλλογισμού μέσω του Παιχνιδιού και της Δραματοποίησης
Το άρθρο αυτό βασίζεται στα ακόλουθα σημεία:
- Η πρώιμη κοινωνική γνώση περιλαμβάνει τις δεξιότητες και τις έννοιες, οι οποίες σχετίζονται με τη μίμηση, τη συνδυαστική προσοχή και την κατανόηση των προθέσεων, των συμπεριφορών και των σκέψεων.
- Οι πρώιμες δεξιότητες των εκτελεστικών λειτουργιών περιλαμβάνουν το σχεδιασμό, την εγκαθίδρυση της διατήρησης, την ευελιξία της σκέψης, την ικανότητα προσποίησης, τη νοητική αναζήτηση και τον αυτοέλεγχο.
- Τα παιδιά με αυτισμό μαθαίνουν να αναπτύσσουν πρώιμες δεξιότητες κοινωνικών γνώσεων και εκτελεστικών λειτουργιών, δια μέσου του παιχνιδιού και της δραματοποίησης.
- Τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να αναπτύξουν το παιχνίδι και την προσποίηση δια μέσου δομημένης παρέμβασης.
- Η ανάπτυξη των πρώιμων δεξιοτήτων συλλογισμού πρέπει να θεωρείται προτεραιότητα για τα παιδιά με αυτισμό, καθώς αυτές οι δεξιότητες προσφέρουν ευκαιρίες για καλύτερη κατανόηση και ανοίγουν πόρτες για περαιτέρω μάθηση.
Στα παιδιά με αυτισμό μπορεί να γίνει επίδειξη του τρόπου για την πραγματοποίηση του παιχνιδιού και πολλά από τα παιδιά αυτά είναι, εν συνεχεία, ικανά να το διευρύνουν, χρησιμοποιώντας φαντασία και δημιουργική προσποίηση (Sherratt 1999). Μερικά από αυτά τα παιδιά είναι επίσης ικανά να χρησιμοποιούν τη δραματοποίηση για να διευρύνουν το παιχνίδι τους (Sherratt & Peter, 2002).
Αυτά τα επιτεύγματα είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτα, δεδομένου ότι, για τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά, το παιχνίδι και η φαντασία ήταν σοβαρά διαταραγμένα ή απουσιάζουν σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης τους.
Δια μέσου του παιχνιδιού και της δραματοποίησης, είναι εφικτό να διδάξουμε μια σειρά από σημαντικές πρώιμες δεξιότητες συλλογισμού που συχνά απουσιάζουν, καθυστερούν ή χρειάζονται βοήθεια για να εμφανιστούν στα παιδιά με αυτισμό. Η δημιουργικότητα και η φαντασία αποτελούν, βεβαίως, σημαντικές παραμέτρους. Η διαδικασία δημιουργίας των πεποιθήσεων, εμπλέκει τη διατήρηση των συμβόλων στο νου, τα οποία αποκτούν σημασία, όταν παίρνουν μέρος κατά την προσποίηση.
Η προσποίηση, είναι επίσης σημαντική γιατί παρωθεί το παιδί με αυτισμό να ανιχνεύσει στοιχεία από τη μνήμη και από το περιβάλλον του και να τα τροποποιήσει κατάλληλα για το σχηματισμό ενός αφηγήματος με συνοχή. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά με αυτισμό είναι ικανά να αποκτούν κάποια επίγνωση της πιθανότητας, ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων καθοδηγείται από τις σκέψεις τους και οι σκέψεις τους από τις συμπεριφορές.
Ο τομέας αυτός έχει ως στόχο, επίσης, μια διδακτική προσέγγιση που υιοθετείται από το παιχνίδι και τη δραματοποίηση και προτείνει δομημένες συνεδρίες παιχνιδιού που ίσως ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο.
Μια δομημένη προσέγγιση του παιχνιδιού και της δραματοποίησης παρέχει τη δυνατότητα στα παιδιά με αυτισμό να μαθαίνουν, μέσω παρόμοιων διαδικασιών, και να επωφελούνται όπως και τα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά, της ίδιας ηλικίας. Το βιβλίο (του οποίου μέρος είναι αυτό το άρθρο) στηρίχθηκε στην πεποίθηση ότι πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν ένα θεμελιώδες δυναμικό, το οποίο βασίζεται σε υποβόσκουσες δεξιότητες και προδιαθέσεις και ότι αυτές μπορούν να παρασυρθούν και να αναπτυχθούν μέσα από κατανοητές στα παιδιά κοινωνικές εμπειρίες.
Είναι προφανές ότι μια δομημένη αναπτυξιακή προσέγγιση μπορεί να διδάξει στα παιδιά με αυτισμό να αναπτύξουν το παιχνίδι προσποίησης και να τα καταστήσει ικανά στο να το χρησιμοποιούν αυθόρμητα σε καταστάσεις ελεύθερου παιχνιδιού. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά μπορούν βαθμιαία να μάθουν να κατανοούν τους ρόλους που έχουν οι άλλοι άνθρωποι και να προσποιούνται τις σκέψεις και τις ενέργειες των άλλων, με αποτέλεσμα να κατανοούν καλύτερα τους ανθρώπους. Η παρέμβαση μέσω του παιχνιδιού και της δραματοποίησης δίνει μια ιδέα για την βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων, εντός των ορίων της κατανόησης πολλών παιδιών.
Για την ανάπτυξη των πρώιμων δεξιοτήτων συλλογισμού μέσω του παιχνιδιού και της δραματοποίησης, τα παιδιά με αυτισμό, χρειάζονται καθοδήγηση δια μέσου πολλών σταδίων που αφορούν την αυξανόμενη κατανόηση αφηρημένων νοητικών καταστάσεων του εαυτού τους και των άλλων:
- Αρχικά, τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν πώς να εστιάζουν την προσοχή τους στα αντικείμενα ή στα γεγονότα, τα οποία είναι καινούρια ή διαφορετικά.
- Στο επόμενο στάδιο, η προηγούμενη δεξιότητα θα μπορεί να προσαρμοστεί, καθώς θα ενθαρρύνουμε το παιδί να εστιάσει την προσοχή του στα ίδια σημεία με τους άλλους.
- Καθώς τα παιδιά προοδεύουν μαθαίνουν ότι η ύπαρξη μιας διαφορετικής προοπτικής, σχετικά με ένα αντικείμενο ή γεγονός, μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας διαφορετικής αντίληψης ή συμπεριφοράς. Η αναγνώριση πως οι άνθρωποι επηρεάζονται, επίσης, από τις επιθυμίες τους, αποτελεί ένα βήμα προς τα εμπρός για την κατανόηση της σκοπιμότητας.
- Το επόμενο στάδιο, αποδείχθηκε δύσκολο για να κατακτηθεί από πολλά παιδιά με αυτισμό, αφού βασίζεται στην κατανόηση της σκέψης του άλλου, ως τρόπου επεξήγησης για πιο πολύπλοκες συμπεριφορές.
Παραδείγματα κατάλληλων σχεδιασμών παιχνιδιού
Αυτοί οι σχεδιασμοί βασίζονται σε συνθέσεις παιχνιδιού/ δραματοποίησης, με τη χρήση του παραμυθιού «Τα τρία γουρουνάκια». Το παραμύθι είναι διαφοροποιημένο για παιδιά που είναι ικανά να κατανοήσουν την ιστορία στα διαφορετικά στάδια, που περιγράφονται παραπάνω. Σε αυτές τις συνθέσεις παιχνιδιού, ο δάσκαλος κατευθύνει τη δράση γύρω από τις στιγμές της έντασης, έτσι ώστε αυτές να γίνουν κατανοητές σε ότι αφορά τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις των βασικών χαρακτήρων.
Βήμα 1ο : Γίνεται η ανάγνωση του παραμυθιού τα «Τα τρία γουρουνάκια», μέσω κάποιας εικονογραφημένης έκδοσης που χρησιμοποιείται ως προκαταρκτικό κείμενο για τη δραματοποίηση που θα ακολουθήσει (εστιάζει την προσοχή του στα αντικείμενα ή στα γεγονότα, τα οποία είναι καινούρια).
Βήμα 2ο : Παρουσιάζονται, μέσα σ’ ένα «μαγικό κουτί», οι μαριονέτες – κούκλες με τα γουρουνάκια και το λύκο. Όταν το σκέπασμα του μαγικού κουτιού ανοίξει, αυτά εμφανίζονται με ιδιαίτερη ζωντάνια και ενθουσιασμό (εστιάζει την προσοχή του στα ίδια σημεία με τους άλλους).
Βήμα 3ο : Ακολουθεί ένα παιχνίδι, με τις εξής ερωτήσεις: «Τι θα βγει από το μαγικό κουτί;», «Θα είναι το γουρουνάκι ή ο λύκος;». Εναλλακτικά, ο δάσκαλος μπορεί να κλείσει τα μάτια του παιδιού και να του ζητήσει να μαντέψει ποια μαριονέτα αισθάνεται με την αφή (η ύπαρξη μιας διαφορετικής προοπτικής, σχετικά με ένα αντικείμενο, μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας διαφορετικής αντίληψης).
Βήμα 4ο : Κατά τη διάρκεια της ιστορίας ο δάσκαλος ρωτάει «Τα τρία γουρουνάκια θέλουν ένα ασφαλές σπίτι, αλλά ο λύκος θέλει φαγητό. Ο λύκος θέλει τα γουρουνάκια να βγουν έξω, αλλά τα γουρουνάκια θέλουν να κρυφτούν. Ποιος είχε πρόσωπο αγριεμένο, ο λύκος ή τα γουρουνάκια; Μπορείς να μου δείξεις πώς είναι ένα αγριεμένο πρόσωπο;» (αναγνώριση πως οι ήρωες του παραμυθιού επηρεάζονται από τις επιθυμίες τους).
Βήμα 5ο : «Ο λύκος πίστευε ότι θα έπιανε τα γουρουνάκια όταν θα κατέβαινε από την καμινάδα, είχε δίκιο σ’ αυτό;», « Ήταν χαρούμενος ή λυπημένος όταν ανέβαινε στην καμινάδα;», «Ήταν χαρούμενος επειδή πίστευε ότι θα ………» (κατανόηση της σκέψης του άλλου).
Βήμα 6ο : «Ο λύκος αφού φύσηξε δυνατά πολλές φορές έφυγε μακριά από το σπίτι. Φαινόταν χαρούμενος ή λυπημένος; Ήταν αληθινά χαρούμενος ή λυπημένος; Είπε στα γουρουνάκια ότι θα γυρνούσε σπίτι του, επειδή δεν μπορούσε να γκρεμίσει το δικό τους. Τον πίστεψαν τα γουρουνάκια; Που πήγαινε στην πραγματικότητα ο λύκος; Γιατί έλεγε ψέματα στα γουρουνάκια;» (κατανόηση της σκέψης του άλλου)
Καθρεπτική αλληλεπίδραση
Ένας εναλλακτικός τρόπος, για τη διδασκαλία πρώιμων δεξιοτήτων συλλογισμού, μέσω του
παιχνιδιού και της δραματοποίησης σε παιδιά με αυτισμό, μπορεί να εμπλέξει την «καθρεπτική αλληλεπίδραση». Η καθρεπτική αλληλεπίδραση χρησιμοποιεί, μη λεκτικά, τη διαπραγματευτική μίμηση και το παιχνίδι, για να δημιουργήσει την αίσθηση της κοινής προσοχής και την αίσθηση ότι επιδρούμε στο περιβάλλον που μοιραζόμαστε.
Πρώτο βήμα: Καθώς το παιδί αγγίζει ή μετακινεί ένα αντικείμενο ο δάσκαλος το μιμείται, χρησιμοποιώντας, ο καθένας, το δικό του σετ αντικειμένων. Το παιδί σηκώνει ένα τουβλάκι και ο δάσκαλος αντιγράφει την κίνηση, σα να ήταν μια ηχώ της κίνησης του παιδιού.
Δεύτερο βήμα: Ο δάσκαλος δουλεύει, αποσκοπώντας στο να μπορέσει το παιδί να επικεντρωθεί σε κάτι καινούριο στο παιχνίδι τους και να το μοιραστεί μαζί του. Ο δάσκαλος μπορεί να επινοεί τρόπους και άλλες δομές προκειμένου να ενθαρρύνει το παιδί να εισάγει μεταβολές στο κοινό παιχνίδι.
Τρίτο βήμα: Το παιδί ενθαρρύνεται για να αρχίσει να δημιουργεί αφηγήματα σε συνεργασία με άλλα παιδιά, πάνω σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος στο παιχνίδι. Κάποιο παιδί μπορεί να ανακαλύψει το κοινό ενδιαφέρον του για τα τρένα και να δουλέψει για να μοιραστεί στο παιχνίδι ένα επεισόδιο όπου δύο τρένα συγκρούονται μεταξύ τους.
Η εκμάθηση του παιχνιδιού, είναι δυνατό να εκληφθεί ως μια εξελικτική πορεία που προοδεύει και η οποία από περιορισμένη ή επαναληπτική, έχει τη δυνατότητα να καταλήξει σε αυθόρμητο ή φανταστικό παιχνίδι.
1. Επέκταση – Ο εκπαιδευτικός, επιχειρεί να διευρύνει το παιχνίδι του παιδιού, καθώς δουλεύει πάνω στα ενδιαφέροντά του με ευαισθησία και προσοχή. Προσφέρει επιπρόσθετες ευκαιρίες, σχετικές με τα ενδιαφέροντα του παιδιού, για να διευρύνει τη σκέψη του.
2. Διαμόρφωση ρουτίνας – Ο εκπαιδευτικός, επιδιώκει την ανάπτυξη σύντομων ρουτινών με υλικά τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν σε δύο ή τρεις διαφορετικές ενέργειες.
3. Αφήγημα – Οι ήδη γνωστές ρουτίνες παιχνιδιού, ενσωματώνονται με κάποια οικία αφηγηματική μορφή.
4. Ευέλικτο αφήγημα – Η δομή του αφηγήματος είναι περισσότερο ελαστική και ενθαρρύνονται οι ευκαιρίες για διαφοροποίηση.
5. Αλληλεπίδραση – Το αφήγημα αναπτύσσεται μέσω της αλληλεπίδρασης δύο ή περισσότερων παικτών.