Α. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) – Αξιολόγηση
Α1. Γενικές πληροφορίες
Ο όρος «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» αναφέρεται στη σύνθετη φύση μιας σοβαρής και εκτεταμένης διαταραχής της ανάπτυξης, που επηρεάζει τρεις, κυρίως, περιοχές της: την κοινωνική συναλλαγή (αλληλεπίδραση), την επικοινωνία και τη φαντασία.
Έχει καταδειχτεί πλέον η νευροβιολογική βάση του αυτισμού. Ένα παιδί γεννιέται με αυτισμό (συχνότητα: 2-11 άτομα ανά 10.000 γεννήσεις), τον οποίο εκδηλώνει κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του. Η αναλογία των αγοριών σε σχέση με τα κορίτσια, είναι 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι.
Έχει βρεθεί ότι το 23% των ατόμων με αυτισμό έχουν δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο από το φυσιολογικό. Το υπόλοιπο 77% έχει νοητική καθυστέρηση (50% μέτρια έως ελαφριά και 27% βαριά νοητική καθυστέρηση.
Α2. Η τριάδα των διαταραχών των ατόμων με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές
1. Ποιοτική παρέκκλιση στην κοινωνική συναλλαγή (αλληλεπίδραση)
Εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα επόμενα:
-Απουσία πολλών μη λεκτικών συμπεριφορών, όπως, η βλεμματική επαφή, η έκφραση του προσώπου, η στάση του σώματος και οι χειρονομίες για τη ρύθμιση της κοινωνικής συναλλαγής.
-Αδυναμία στην ανάπτυξη σχέσεων με τους συνομηλίκους, ανάλογων με το αναπτυξιακό επίπεδο.
-Απουσία αυθόρμητης συμμετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα ή επιτεύγματα με άλλους ανθρώπους.
-Έλλειψη κοινωνικής ή συγκινησιακής αμοιβαιότητας.
2. Ποιοτική παρέκκλιση στην επικοινωνία
Εκδηλώνεται με τουλάχιστον με ένα από τα επόμενα:
-Καθυστέρηση ή πλήρης έλλειψη της ανάπτυξης της ομιλούμενης γλώσσας.
-Έκδηλη παρέκκλιση της ικανότητας να αρχίσουν ή να συνεχίσουν μια συζήτηση με άλλους, ακόμη κι όταν έχουν αναπτύξει επαρκή ομιλία.
-Στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας ή χρήση ιδιοσυγκρασιακής γλώσσας.
-Έλλειψη αυθόρμητου παιχνιδιού με παίξιμο ρόλων ή κοινωνική μίμηση, ανάλογων του αναπτυξιακού επιπέδου.
3. Έλλειμμα φαντασίας που εκδηλώνεται με περιορισμένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων
Εκδηλώνεται με τουλάχιστον με ένα από τα επόμενα:
-Μη φυσιολογική και περιορισμένη σε ένταση ή σε εστίαση ενασχόληση με έναν ή περισσότερους στερεότυπους τύπους ενδιαφερόντων.
-Εμφανώς άκαμπτη εμμονή σε συγκεκριμένες μη λειτουργικές συνήθειες ή τελετουργίες.
-Στερεότυποι και επαναληπτικοί κινητικοί μανιερισμοί.
-Επίμονη ενασχόληση με μέρη αντικειμένων.
4. Συνεξετάζεται, επίσης, η καθυστέρηση ή ανώμαλη λειτουργία σε μία τουλάχιστον από τις ακόλουθες περιοχές, με έναρξη πριν από την ηλικία των τριών ετών:
(α) κοινωνική αλληλεπίδραση, (β) γλώσσα, όπως χρησιμοποιείται στην κοινωνική επικοινωνία και (γ) συμβολικό παιχνίδι.
Α3. Γνωστικά χαρακτηριστικά μαθητών με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές
Οι γνωστικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στη μάθηση είναι: η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη και η σκέψη. Στους μαθητές με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές υπάρχει μια ανομοιογένεια ως προς αυτές τις γνωστικές διεργασίες, η οποία οδηγεί σε διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Έτσι, οι μαθητές με ΔΑΔ, παρουσιάζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Ως προς την αντίληψη:
- Οξύτατη οπτική αντίληψη
- Ικανότητα για εστίαση της όρασης
- Ικανότητα αναγνώρισης σχημάτων
- Ικανότητα αναγνώρισης ακουστικών μοτίβων
- Πολύ καλό οπτικο-κινητικό συντονισμό
Ως προς την προσοχή:
- Εστίαση σε ερεθίσματα από ένα αισθητηριακό κανάλι
- Ικανότητα διάκρισης οπτικών ερεθισμάτων (οργάνωση αντικειμένων κατά χρώμα, μέγεθος και θέση)
- Αδυναμία προσοχής σε κοινωνικά ερεθίσματα
Ως προς τη μνήμη:
- Πολύ καλή οπτική μνήμη
- Εξαιρετική επαναληπτική μνήμη
- Καλή μνήμη δεξιοτήτων
- Εύκολη ανάκληση προσωπικών στοιχείων
- Δυσκολίες στη μνήμη ακολουθίας γεγονότων ή λέξεων
- Φτωχή αυτοβιογραφική μνήμη («προσωπική επεισοδιακή μνήμη»)
Ως προς τη σκέψη:
- Οπτική σκέψη
- Κατανόηση της μονιμότητας του αντικειμένου
- Επίμονη χρήση μιας στρατηγικής (έλλειψη ευέλικτης σκέψης)
- Ικανότητα για κατηγοριοποίηση αντικειμένων, με βάση συγκεκριμένα (και όχι αφηρημένα) χαρακτηριστικά
- Δυσκολία στην κατανόηση εννοιών
- Αδυναμία για συμβολική σκέψη (αναπαράσταση)
- Αδυναμία γενίκευσης στην εφαρμογή στρατηγικών
- Δυσκολία στην ανάκληση της κατάλληλης στρατηγικής (μεταγνώση)
- Αδυναμία για αφαιρετική σκέψη
- Δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων
- Δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων που απαιτούν κοινωνική γνώση («τύφλωση του νου»)
- Έμμονα και περιορισμένα πνευματικά ενδιαφέροντα
- Έλλειψη κεντρικής συνοχής της σκέψης
Α4. Βασικές αντιλήψεις για τα παιδιά με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές
Γνώμονα, για να προσδιορίσουμε τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ενός παιδιού με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, θα πρέπει να αποτελούν οι ακόλουθες βασικές αντιλήψεις:
1. Τα παιδιά με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές έχουν έναν ιδιαίτερο τρόπο αντίληψης και κατανόησης των ανθρώπων και του περιβάλλοντος.
2. Ο τρόπος σκέψης των παιδιών με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές δεν είναι κατώτερος αλλά διαφορετικός.
3. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι να αλλάξει το παιδί και τον τρόπο της σκέψης του – εφόσον ο αυτισμός δεν είναι κάτι που «θεραπεύεται» – αλλά να το βοηθήσει να αποκτήσει το μεγαλύτερο δυνατό βαθμό αυτονομίας και, με σεβασμό στις διαφορές, τις ιδιαίτερες προτιμήσεις και τις ικανότητές του, να το υποστηρίξει ώστε να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των άλλων.
[Οι παρακάτω φόρμες είναι από το «Εγχειρίδιο Τεχνικής Υποστήριξης για τον Αυτισμό για τα Σχολεία του Kentucky», προσαρμοσμένες από την Nancy Dalrymple και την Lisa Ruble και αποτελούν πολύτιμη πληροφόρηση για τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και το ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό της Ειδικής Αγωγής. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στην: Anne Moll Kentucky Department of Education, 17th Floor CPT 500 Mero Street, Frankfort, KY 40601, (502) 564-2672]
Α5. Συμπεριφορές που μπορεί να αποτελούν προσωπική πρόκληση για τον μαθητή με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού
Δυσκολίες στην ποιότητα της Κοινωνικής Συναλλαγής
• Θέλει και έχει ανάγκη να μένει μερικές φορές μόνος του.
• Έχει προβλήματα με την ασυνέπειά του στην κοινωνική συναλλαγή.
• Αδυνατεί να ανταποκριθεί στα κοινωνικά σήματα.
• Αδυνατεί να κατανοήσει πώς αισθάνεται ο άλλος.
• Χρησιμοποιεί ακατάλληλο γαργάλημα και γέλιο.
• Έχει δυσκολία στη μίμηση – δεν ασχολείται με απλά παιχνίδια.
• Δεν δέχεται το αγκάλιασμα και το άγγιγμα εκτός εάν το ξεκινά ο ίδιος.
• Δεν χρησιμοποιεί το γέλιο για να κατευθύνει τον ενήλικα ως βρέφος.
• Δεν αντιλαμβάνεται τα όρια των άλλων.
• Αναλώνεται σε στερεοτυπικέ ερωτήσεις ως μοντέλο αλληλεπίδρασης.
• Παρεμβαίνει ακατάλληλα σε κοινωνικές καταστάσεις.
• Μιμείται από την τηλεόραση αλλά όχι με αμοιβαίο τρόπο.
• Χρησιμοποιεί ανεπαρκώς τις μη λεκτικές χειρονομίες.
• Έχει δυσκολίες με τον ανταγωνισμό π.χ. να χάνει, να είναι πρώτος, να κερδίζει.
Δυσκολίες που προκύπτουν από τις περιορισμένες και στερεοτυπικές συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες
• Βλέπει κατ’ επανάληψη βιντεοκασέτες ή συγκεκριμένα μέρη της βιντεοκασέτας.
• Τοποθετεί στη σειρά αντικείμενα.
• Δείχνει προσκόλληση σε άψυχα αντικείμενα (κορδόνια, μπουκάλια).
• Συναρπάζεται από την κίνηση ( στριφογυρίζει ρόδες , ανοιγοκλείνει πόρτες
και συρτάρια, παρακολουθεί τον ανεμιστήρα που δουλεύει.
• Περπατάει ή τρέχει πάνω κάτω ή γύρω γύρω.
• Εξερευνά το περιβάλλον γλύφοντας, μυρίζοντας ή αγγίζοντας.
• Είναι πολύ ευαίσθητος στους ήχους ( ως βρέφος μπορεί να έδινε την
εντύπωση ότι ήταν κωφό).
• Επιμένει σε συγκεκριμένες ρουτίνες και ανθίσταται στην αλλαγή.
• Αντιδρά αρνητικά στις αλλαγές του περιβάλλοντος.
• Είναι τελειομανής, έχει δυσκολίες με τη διόρθωση και τα «λάθη».
• Έχει δυσκολία με τον μη δομημένο χρόνο.
• Έχει δυσκολία να περιμένει.
• Έχει μη φυσιολογική αντίδραση στον πυρετό και στον πόνο.
• Προσηλώνεται σε σχήματα, φώτα ή γυαλιστερές επιφάνειες.
• Δεν έχει το φόβο του πραγματικού κινδύνου.
• Δείχνει υπερβολικό φόβο σε αβλαβή αντικείμενα ή καταστάσεις.
• Είναι αμυντικός στο άγγιγμα εάν δεν το εισάγει ο ίδιος.
• Υπάρχει ιστορικό με προβλήματα στο φαγητό.
• Υπάρχει ιστορικό με προβλήματα στον ύπνο.
Δυσκολίες στην ποιότητα της επικοινωνίας
• Έχει δυσκολία με τις αντωνυμίες.
• Έχει δυσκολία στη συντακτική οργάνωση της πρότασης.
• Έχει δυσκολία να απαντά στις ερωτήσεις.
• Έχει δυσκολία να ανταποκρίνεται στις οδηγίες.
• Έχει δυσκολία να κατανοεί το χιούμορ.
• Έχει δυσκολία να κατανοεί τις πολλαπλές έννοιες των λέξεων.
• Έχει δυσκολία να κατανοεί τον σαρκασμό, τις ιδιωματικές φράσεις και τον περιγραφικό λόγο.
• Παρουσιάζει άμεση ηχολαλία ή καθυστερημένη ή αλλάζει ελαφρά τη φράση.
• Σπάνια ξεκινά μια συζήτηση.
• Έχει δυσκολία στην κατανόηση αφηρημένων εννοιών.
• Έχει δυσκολία με τις έννοιες του χρόνου.
• Έχει δυσκολία με τις μεγάλες προτάσεις.
• Έχει δυσκολία με την πολλή γρήγορη ομιλία.
• Έχει δυσκολία με τη συνομιλία.
• Έχει δυσκολία με τη χρησιμοποίηση του ρυθμού και της κατάλληλης χρησιμοποίησης της έντασης της φωνής.
Δυσκολίες στη μάθηση
• Παρατηρείται ανομοιομορφία στις δεξιότητες.
• Έχει πολύ καλά αναπτυγμένη μνήμη.
• Χειρίζεται αντικείμενα πολύ καλύτερα από το μολύβι και το χαρτί.
• Παρουσιάζει «υπέρ» και «υπό» γενίκευση της μάθησης.
• Έχει πολύ καλές οπτικές δεξιότητες.
• Είναι υπερκινητικός.
• Έχει μικρό εύρος προσοχής σε ορισμένες δραστηριότητες και σε άλλες όχι.
• Είναι παρορμητικός.
• Έχει αργή αντίδραση.
• Έχει δυσκολίες στην οργάνωση.
• Μαθαίνει με συγκεκριμένη ακολουθία.
• Χρειάζεται βοήθεια στην επίλυση προβλημάτων.
Δυσκολίες με προβλήματα συμπεριφοράς
• Έχει επιθετική συμπεριφορά: δαγκώνει, χτυπάει, κλωτσάει, τσιμπάει.
• Αυτοτραυματίζεται: δαγκώνεται, χτυπιέται, τσιμπιέται, χτυπάει μέρη του σώματός του στον τοίχο ή στο πάτωμα.
• Έχει εκρήξεις θυμού.
• Στριγκλίζει και φωνάζει.
• Δε συμμορφώνεται και αρνείται να μετακινηθεί ή να κάνει κάτι.
• Έχει δυσκολίες στο φαγητό.
• Έχει δυσκολίες στην τουαλέτα.
• Δείχνει πολύ χαμηλό κίνητρο.
Δυσκολίες από πιθανά κινητικά προβλήματα
• Είναι αδέξιος.
• Έχει προβλήματα στην ισορροπία.
• Είναι δύσκαμπτος.
• Έχει δυσκολίες στον κινητικό προγραμματισμό-δεν μπορεί να προετοιμάσει το σώμα του για μια συγκεκριμένη κίνηση.
• Παρουσιάζει κινητική κόπωση –κουράζεται εύκολα.
• Έχει δυσκολίες με τη δύναμη.
• Έχει δυσκολίες στην κινητική αντίληψη- στο χώρο, στη σειραθέτηση, στο γράψιμο.
• Έχει δυσκολία στην εισαγωγή της κίνησης.
Α6. Περιβαλλοντικές προκλήσεις που μειώνουν τη δυνατότητα του μαθητή να λειτουργεί με επιτυχία
Εσωτερικές
Στις περιπτώσεις που:
• Δεν γίνεται κατανοητός
• Δεν κατανοεί
• Δεν έχει αρκετές πληροφορίες
• Δεν έχει τις κατάλληλες δεξιότητες για την εργασία
• Δεν έχει επιλογές
• Κάνει λάθη
• Κουράζεται
• Είναι άρρωστος
• Τον αγγίζουν
• Πεινάει
Σημαντικές αλλαγές
Στις περιπτώσεις που συμβαίνουν:
• Αλλαγές στο σχολείο, στην εργασία, στο σπίτι, στην κοινότητα
• Μικρές αλλαγές στο πρόγραμμα
• Αλλαγές στην ώρα
• Αλλαγές στο χώρο εργασίας
• Απουσίες δασκάλων ή άλλου προσωπικού
• Απουσία φίλου ή συντρόφου
• Αργοπορία ή αναβολή επίσκεψης συγγενούς
• Μη πρόβλεψη ενός γεγονότος ή δραστηριότητας
• Ματαίωση ενός γεγονότος ή μιας δραστηριότητας
• Αναμονή για πολλή ώρα
Σύγχυση του Περιβάλλοντος
Όταν προκύπτει:
• Αντιμετώπιση του πλήθους
• Αντιμετώπιση της φασαρίας
• Αντιμετώπιση της υπερβολικής κίνησης
• Αντιμετώπιση ανταγωνιστικών οπτικών ερεθισμάτων
• Αντιμετώπιση περιορισμένου χώρου
• Αντιμετώπιση του ρυθμού των άλλων
• Αντιμετώπιση απώλειας αντικειμένων αξίας
Σχέσεις – Αντιμετώπιση καταστάσεων
Όπως:
• Να τον διορθώνουν
• Να του αρνούνται
• Να τον διακόπτουν
• Να καθυστερεί
• Να τον αγνοούν
• Να φοβάται ότι θα χάσει πολύτιμους ανθρώπους
• Να τον κοροϊδεύουν
• Να τον αφήνουν εκτός ομάδας
• Να τον κατηγορούν
Α7. Αισθητηριακές προκλήσεις που μειώνουν τη δυνατότητα του μαθητή να λειτουργεί με επιτυχία
Ήχοι / ακοή
• Να υπάρχει διάγνωση προβλήματος ακοής σε κάποια δεδομένη στιγμή.
• Να αντιδρά σε ανεπάντεχους ήχους.
• Να φοβάται ορισμένους ήχους.
• Να διασπάται από ορισμένους ήχους.
• Να μη μπορεί να προσδιορίσει την πηγή του ήχου.
• Να προκαλεί ο ίδιος ήχους.
• Να του αρέσουν ήχοι που είναι συνεχείς και επισκιάζουν τους εξωτερικούς ήχους.
• Κάτι άλλο.
Όραση
• Να υπάρχει διάγνωση προβλήματος όρασης.
• Να είναι ευαίσθητος στο φως.
• Να αποφεύγει τη βλεμματική επαφή.
• Να διασπάται από λίγα ή πάρα πολλά οπτικά ερεθίσματα.
• Του αρέσει να βλέπει κινούμενα οπτικά αντικείμενα.
• Έχει δυσκολία στην ιχνηλασία.
• Διεγείρεται με την ποικιλία οπτικών ερεθισμάτων.
• Έχει δυσκολία με τις σκάλες ή τα ύψη.
• Του αρέσουν τα σχήματα.
• Αναστατώνεται όταν τα αντικείμενα φαίνονται διαφορετικά.
• Αποφασίζει για την τροφή την ενδυμασία και τα αντικείμενα από την όψη τους.
• Τακτοποιεί το χώρο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να πει αν κάτι δεν είναι στη θέση του.
• Εξετάζει με προσοχή τα αντικείμενα ή τα χέρια.
• Του αρέσει η τηλεόραση και το βίντεο.
• Κάτι άλλο.
Μυρωδιές / όσφρηση
•Είναι ευαίσθητος στις μυρωδιές.
• Μυρίζει τα αντικείμενα, τις τροφές, τους ανθρώπους.
• Εξερευνά το περιβάλλον με την όσφρηση.
• Αντιδρά έντονα σε μερικές οσμές.
• Αγνοεί δυνατές μυρωδιές.
• Κάτι άλλο.
Άγγιγμα /αφή
• Είναι αμυντικός όταν τον αγγίζουν.
• Προτιμάει το έντονο πιάσιμο από το απαλό.
• Πρέπει να γνωρίζει από πριν ότι κάποιος θα τον αγγίξει.
• Εισάγει το αγκάλιασμα, το κανάκεμα.
• Γίνεται ευερέθιστος, αν το σπρώξουν ή τον αγγίξουν.
• Δεν του αρέσει η αίσθηση κάποιων υφασμάτων.
• Αρνείται να αγγίξει ορισμένα πράγματα.
• Είναι ευαίσθητος σε ορισμένα ρούχα.
• Δεν ντύνεται σύμφωνα με τη θερμοκρασία.
• Δεν του αρέσει να πλένεται.
• Του αρέσει να παίζει με το νερό.
• Βάζει στο στόμα του αντικείμενα ή υφάσματα.
• Αρνείται να περπατήσει σε συγκεκριμένες επιφάνειες.
• Δείχνει να έχει δυσκολίες με την αντίληψη του βάθους.
• Δεν του αρέσει να του αγγίζουν τα μαλλιά, το πρόσωπο, ή το στόμα.
• Εκνευρίζεται όταν τα χέρια του έχουν κόλλα.
• Κάτι άλλο.
Γεύση
• Έχει δυσκολίες με το φαγητό.
• Δεν του αρέσουν ορισμένες τροφές / υφές.
• Τρώει μόνο ορισμένες τροφές.
• Δοκιμάζει πράγματα που δεν τρώγονται.
• Εξερευνά το περιβάλλον με τη γεύση.
• Κάτι άλλο.
Κίνηση
• Δείχνει έντρομος στον αέρα.
• Τεντώνεται προς τα πίσω όταν τον κρατούν ή τον κινούν.
• Στριφογυρίζει γύρω από τον εαυτό του.
• Κινεί έντονα ορισμένα μέρη του σώματός του.
• Του αρέσει να κουνιέται μπρος πίσω, να τον κουνούν στην κούνια ή να τον στριφογυρίζουν.
• Περπατάει στις μύτες των ποδιών του.
• Δείχνει αδέξιος και πέφτει πάνω στα πράγματα.
• Σκαρφαλώνει συχνά και δεν πέφτει.
• Αποφεύγει τις ασκήσεις ισορροπίας.
• Κάτι άλλο.
Αντίληψη / Αντίληψη της Κίνησης
• Δυσκολεύεται σε δραστηριότητες με μολύβι και χαρτί.
• Έχει δυσκολία με την αίσθηση του χρόνου.
• Έχει δυσκολία με τη θέση του σώματός του στο χώρο.
• Βασίζεται στη γνώση του για τη θέση των επίπλων.
• Έχει δυσκολία με τη χρησιμοποίηση μερικών εργαλείων.
• Έχει δυσκολία στην οργάνωση των υλικών και να τα αποσύρει κατάλληλα.
• Διασπάται από τις πόρτες, τα ανοιχτά ντουλάπια, τις τρύπες ή την κίνηση.
• Κάτι άλλο.
Α8. Κοινωνικές δεξιότητες που μειώνουν τη δυνατότητα του μαθητή να λειτουργεί με επιτυχία
Προσωπική οργάνωση / αυτοέλεγχος
• Δυσκολεύεται να περιμένει.
• Δεν τελειώνει την εργασία του.
• Δυσκολεύεται να φροντίσει τα πράγματά του και τα πράγματα του σχολείου.
• Δυσκολεύεται να μείνει σιωπηλός, όταν χρειάζεται.
• Δυσκολεύεται να απαντά όταν του μιλούν, ιδιαίτερα όταν του κάνουν μια ερώτηση.
• Δυσκολεύεται να δουλέψει από μόνος του, χωρίς να ενοχλεί τους άλλους.
• Δυσκολεύεται να προετοιμαστεί για τις δραστηριότητες και τα μαθήματά του.
• Δυσκολεύεται να είναι συνεπής στις εργασίες του.
• Δυσκολεύεται να αλλάξει δραστηριότητα.
• Δυσκολεύεται όταν τον διορθώνουν.
• Δυσκολεύεται να δεχθεί ότι τα λάθη μπορεί να διορθωθούν.
Αμοιβαία συναλλαγή
• Δυσκολεύεται να μιμηθεί.
• Δυσκολεύεται να μοιραστεί.
• Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
• Δυσκολεύεται να καθίσει και να συμμετέχει στην ομάδα.
• Δυσκολεύεται να διαπραγματευτεί.
• Δυσκολεύεται να εισάγει μια κοινωνική συναλλαγή.
• Δυσκολεύεται να επιτύχει την κοινή προσοχή (δείχνω, κοιτάζω, μιλάω).
• Δυσκολεύεται να παίξει.
• Δυσκολεύεται να χαιρετήσει.
• Δυσκολεύεται να καλοπιάσει.
• Δυσκολεύεται να προσφέρει βοήθεια, ανακούφιση.
• Δυσκολεύεται να προσκαλέσει άλλους να συμμετέχουν.
• Δυσκολεύεται να ζητήσει επιβεβαίωση, επιβράβευση.
• Δυσκολεύεται να ζητήσει μια χάρη.
• Δυσκολεύεται να κουτσομπολέψει.
• Δυσκολεύεται να τραβήξει την προσοχή με συγκεκριμένο τρόπο, σηκώνοντας το χέρι, περιμένοντας.
• Δυσκολεύεται να φροντίσει κάποιον που χτύπησε ή είναι άρρωστος, χωρίς να γελάει.
• Δυσκολεύεται να δώσει στους άλλους να καταλάβουν ότι χτύπησε ή ότι είναι άρρωστος.
• Δυσκολεύεται να ζητήσει σε κάποιον να παίξουν ή να συνεργαστούν σε μια δραστηριότητα.
Κατάλληλη ανταπόκριση της κοινωνικής συναλλαγής
• Δυσκολεύεται να ακούσει προσεκτικά.
• Δυσκολεύεται να σχολιάσει πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα.
• Δυσκολεύεται να απαντήσει σε ερωτήσεις.
• Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει με αξιοπιστία το Ναι/ Όχι.
• Δυσκολεύεται να δεχτεί βοήθεια.
• Δυσκολεύεται να αποδεχθεί ότι μερικά πράγματα είναι αδύνατα.
• Δυσκολεύεται να απαντήσει στο πείραγμα.
• Δυσκολεύεται να κάνει επιλογές.
• Δυσκολεύεται να μοιραστεί τη χαρά του άλλου.
• Δυσκολεύεται να κάνει την κατάλληλη βλεμματική επαφή.
Τρόπος συναλλαγής
• Δυσκολεύεται να είναι ευγενικός.
• Δυσκολεύεται να είναι καλός.
• Δυσκολεύεται να νοιάζεται.
• Δυσκολεύεται να μην είναι πολυλογάς.
• Δυσκολεύεται να είναι ευγενικός.
• Δυσκολεύεται να μη χτυπάει, να μην κλωτσάει, να μη βρίζει.
• Δυσκολεύεται να κοιτάζει αυτόν που του μιλάει.
• Δυσκολεύεται να παραμείνει, όταν κάποιος του μιλάει.
• Δυσκολεύεται να κρατά την απαραίτητη απόσταση από τον άλλον.
Συγκεκριμένη συμπεριφορά κατά τη μάθηση
- Δεν ξέρει πώς να συμπεριφέρεται:
-Με τους ομήλικους, όχι με τους ενήλικες
-Στην εκκλησία, στο σχολείο, στο σπίτι
-Στο γήπεδο
-Σε ένα μαγαζί
-Με τους ξένους
-Με τα πρόσωπα εξουσίας - Δεν μπορεί να κατανοήσει τι και ποιος είναι ιδιωτικός χώρος.
Αφηρημένες κοινωνικές έννοιες
- Δεν κατανοεί πως πρέπει:
-Να είναι καλός
-Να συγχρονίζεται με τους υπόλοιπους της ομάδας
-Να είναι δίκαιος
-Να δείχνει φιλία
-Να είναι ευγενικός
-Να δείχνει καλοσύνη
-Να κάνει το καλύτερο για τον άλλον
-Να φροντίζει τους άλλους
-Να εκτιμά το χιούμορ
Συμπεριφορά στην ομάδα
Έχει δυσκολίες στο:
- Να έρχεται όταν τον καλούν στην ομάδα
- Να παραμένει σε συγκεκριμένα μέρη
- Να συμμετέχει στην ομάδα
- Να ακολουθεί τους κανόνες της ομάδας. Για παράδειγμα: να μιλάει ένας κάθε φορά, να καθαρίζει- να μαζεύει, να φεύγει όταν πρέπει να αποχωρήσουν, να κάθεται ήσυχος όταν το απαιτούν οι συνθήκες, να ψηφίζει και να κατανοεί τι σημαίνουν οι κανόνες που θέτει η πλειοψηφία, να κερδίζει και να χάνει.
ΤΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ