Αγαπητοί γονείς,
Η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια επέφερε σε ορισμένες οικογένειες δραματικές αλλαγές. Κάποιες από αυτές τις αλλαγές μπορεί να οφείλονται στην απόλυση από την εργασία ενός από τους δύο γονείς. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι επίσης ορατός ο κίνδυνος χρόνιας ανεργίας.
Τι λέμε στα παιδιά σχετικά με αυτό το θέμα; Τι τους αποκαλύπτουμε; Πόσο έντιμοι πρέπει να είμαστε απέναντί τους;
Ενώ προσπαθούμε να διαπραγματευθούμε τα δικά μας έντονα συναισθήματα απογοήτευσης και οικονομικής ανασφάλειας, οφείλουμε, ταυτόχρονα να καθοδηγήσουμε σωστά τα παιδιά μας για να ξεπεράσουν τις δικές τους ανασφάλειες και τους δικούς τους φόβους. Ας δούμε μαζί πώς θα τα καταφέρουμε καλύτερα:
-Προσπαθήστε να μοιραστείτε την δυσάρεστη αυτή κατάσταση, όταν θα έχετε λίγο ηρεμήσει. Οφείλετε να είσαστε έντιμοι απέναντι στα παιδιά σας αλλά πρέπει να αποφύγετε να τα τρομάξετε. Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε κακούς χαρακτηρισμούς για τα πρώην αφεντικά, όσο οργισμένοι κι αν είσαστε. Μιλήστε λίγο και ακούστε τα παιδιά σας με προσοχή και υπομονή. Παρακολουθείστε με ποιο τρόπο δέχθηκαν αυτή την πληροφορία και βεβαιωθείτε ότι απαντήσατε σε όλες τις ερωτήσεις τους.
-Τα παιδιά βγάζουν συμπεράσματα από τον τρόπο που οι ίδιοι οι γονείς παρουσιάζουν την κατάσταση. Τα παιδιά «βλέπουν» την εργασία με τα μάτια των γονιών τους. Προσπαθήστε να τους μεταφέρετε το μήνυμα: «Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν, οι άνθρωποι αλλάζουν δουλειές, όλα θα πάνε καλά». Να είστε σίγουροι ότι κάτι τέτοιο θα ηρεμήσει τα παιδιά σας. Προστατέψτε τα παιδιά σας, με το να τους δείξετε τις «θετικές πλευρές» που ενυπάρχουν σε αυτήν την κατάσταση [π.χ. «Όσο θα ψάχνω για μια νέα δουλειά, θα έχω περισσότερο χρόνο για να παίζουμε μαζί, όταν επιστρέφεις από το σχολείο, αλλά όταν βρω και πάλι δουλειά, όλα θα ξαναγίνουν όπως πρώτα»] και διαβεβαιώστε τα ότι η ζωή της οικογένειας θα συνεχιστεί όσο πιο ομαλά γίνεται.
-Προσπαθήστε να ανιχνεύσετε αν το παιδί διαταράχτηκε ή στενοχωρήθηκε. Απαντάτε στις ερωτήσεις των παιδιών ανάλογα με το αναπτυξιακό τους επίπεδο και πάντα με ένα αισιόδοξο μήνυμα στις κουβέντες σας. Για παράδειγμα, «Ο μπαμπάς δεν έχει δουλειά πια, γιατί έκλεισε η εταιρία που δούλευε. Θα μπορεί πλέον να σε συνοδεύει αυτός στο σχολείο το πρωί», ή «Στη δουλειά μου δεν με χρειάζονται άλλο κι έτσι θα βρίσκομαι στο σπίτι περισσότερο χρόνο».
Μην δείξετε πανικό για το μέλλον της οικογένειας. Αφήστε να εννοηθεί ότι θα βρεθεί λύση.
-Να θυμάστε πως ακόμη κι αυτή η δυσάρεστη περίσταση αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία να αποτελέσετε θετικό πρότυπο για τα παιδιά σας. Με άλλα λόγια, δείξτε τους πώς να διαχειρίζονται τα αρνητικά συναισθήματα και τις προκλήσεις της ζωής. Μεταδώστε στα παιδιά αισιοδοξία και ελπίδα.
Περάστε περισσότερο χρόνο με την οικογένεια, διαβεβαιώνοντας με κάθε ευκαιρία ότι στις δυσκολίες έχετε ο ένας τον άλλον.
-Αν διαπιστώσετε αλλαγή στην συμπεριφορά του παιδιού σας ή εκδηλώσεις άγχους, που δεν περιορίζονται με το πέρασμα του καιρού, αναζητείστε βοήθεια από ειδικό.
Παρότι δεν μπορείτε να αποφύγετε την πίεση που προκαλεί η ανεργία και τα συνακόλουθα αυτής οικονομικά προβλήματα, προσπαθήστε να μετατρέψετε τη δυσάρεστη αυτή κατάσταση σε ευκαιρία για θετική ανάπτυξη της οικογένειας σας, απολαμβάνοντας στιγμές χαράς, που μόνο μέσα σε μια ενωμένη οικογένεια μπορεί να συναντήσει κανείς.
-Αν εξακολουθείτε να σκέφτεστε να κρατήσετε μυστική την απόλυση από τη δουλειά σας, ίσως να το επανεξετάσετε, αν σας διαβεβαιώσω πως τα παιδιά -ακόμη και τα πολύ μικρά- είναι σε θέση να διαιστανθούν αν υπάρχει κρίση στην οικογένεια ή όχι. Αν δεν τους μιλήσετε ανοιχτά, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα βγάλουν μόνα τους αυθαίρετα συμπεράσματα. Μπορεί να σκεφτούν, δηλαδή, ότι ή ότι κάποιος από τους δυο σας είναι πολύ άρρωστος ή ότι χωρίζετε. Άρα, είναι ανάγκη να τους μιλήσετε «ανοιχτά». Μην αφήνετε τα παιδιά να γεμίζουν μόνα τους τα κενά που διστάζετε να γεμίσετε εσείς.
Πάντως, να θυμάστε και κάτι άλλο:
Ακόμη κι αν τα παιδιά νοιάζονται για το πώς αισθάνεστε, μέσα τους ανησυχούν για το πώς αυτή η νέα κατάσταση θα επηρεάσει τα ίδια. Όταν θα τους εξηγήσετε τις επιπτώσεις της απόλυσης, θα μπορούσατε να τους πείτε, για παράδειγμα, «Ίσως χρειαστεί να κάνουμε μερικές αλλαγές στη ζωή μας για να ξεπεράσουμε αυτή τη δύσκολη περίοδο». Αν κάποιες από αυτές τις αλλαγές αφορούν τα παιδιά άμεσα, μπορείτε να τις αναφέρετε επιγραμματικά. Για παράδειγμα, «Μάλλον θα πρέπει να μετακομίσουμε στο σπίτι της γιαγιάς –ή σε άλλο σπίτι». Μην φορτώσετε τα παιδιά με κάθε παραμικρή λεπτομέρεια των αλλαγών που θα επιφέρει η νέα κατάσταση στη ζωή τους. Απλώς, δώστε τους ένα γενικό πλαίσιο για το τι να περιμένουν. Επί πλέον, διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι δεν σταματάτε να διεκδικείτε το δικαίωμα στην εργασία. Πείτε τους, π.χ. «Ο μπαμπάς ψάχνει για νέα δουλειά τώρα και ελπίζουμε πως σύντομα θα εργαστεί ξανά σε μια άλλη δουλειά».
Αγαπητοί γονείς,
Τα παιδιά, για να αισθάνονται ασφαλή, έχουν ανάγκη από ένα σταθερό πλαίσιο. Όταν συμβαίνουν τέτοιες αλλαγές στη ζωή τους, είναι σημαντικό οι γονείς να διατηρούν τις ρουτίνες. Ακόμη κι αν αισθάνεστε κουρασμένοι, πιεσμένοι ή απελπισμένοι, προσπαθήστε να τηρείτε με ευλάβεια το πρόγραμμα της οικογένειας, όπως, την ώρα του φαγητού, την ώρα του ύπνου και οποιαδήποτε άλλη καθημερινή συνήθεια που θα συνεισφέρει στην σταθερότητα που έχουν ανάγκη τα παιδιά.
Μάθετε τα παιδιά σας πως οι οικογένειες τα μοιράζονται όλα, είτε καλά είτε άσχημα, και ότι πάντα αντιμετωπίζουν ενωμένες το ταξίδι της ζωής που είναι γεμάτο προκλήσεις.
Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου
Σχολική Σύμβουλος 23ης Περιφέρειας Π.Α.
Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών
M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster