Πολύ συχνά διαβάζουμε ή ακούμε για τη διαδικασία του αναστοχασμού. Ο αναστοχασμός, αποτελεί ένα εξαιρετικά κρίσιμο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας και συνδέεται με τη μεταγνώση. Κατά την άποψή μου, ο αναστοχασμός βοηθά στην αυτογνωσία μας και λειτουργεί ως ένα είδος διαμορφωτικής αξιολόγησης των δεξιοτήτων μας ως εκπαιδευτικών.
Έχω καταλήξει σε δέκα ερωτήσεις που θεωρώ σημαντικές, τις οποίες υποβάλλω κι εγώ στον εαυτό μου από καιρού εις καιρόν, όταν αναστοχάζομαι επάνω στις παιδαγωγικές μου αποφάσεις και δράσεις. Τις μοιράζομαι μαζί σας, με την ελπίδα πως θα σας βοηθήσουν όσο βοηθούν κι εμένα. Κάθε μία από αυτές τις ερωτήσεις, περιέχει υποερωτήματα, τα οποία θα σας βοηθήσουν να ξεκαθαρίσετε τη σκέψη, τις ιδέες και τις πρακτικές σας. Οι συγκεκριμένες ερωτήσεις, είναι επίσης χρήσιμες και για ομαδική συζήτηση επάνω σε συλλογικές αποφάσεις που πάρθηκαν ή πρόκειται να παρθούν.
1. Τι προσπαθώ να πετύχω με τους μαθητές μου; Ποιος είναι ο κεντρικός στόχος μου;
Ποιοι είναι οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι μου και ποιο οι μακροπρόθεσμοι;
Γιατί είναι σημαντικοί αυτοί οι στόχοι; Είναι χρήσιμοι σε κάποιον που ζει στον 21ο αιώνα;
Οι στόχοι μου συνδέονται με τους στόχους του σχολείου; Με τη φιλοσοφία του; Με τους στόχους των άλλων συναδέλφων που διδάσκουν μαζί με εμένα στο ίδιο σχολείο;
Ποιες δεξιότητες προσπαθώ να αναπτύξω στα παιδιά; Ποιες στάσεις; Ποιες συμπεριφορές; Τι είδους γνώσεις;
Οι στόχοι που θέτω θα διαφοροποιήσουν τους μαθητές μου, όταν ολοκληρώσω τη διδασκαλία μου;
2. Ποιες είναι οι απόψεις μου για το πώς μαθαίνουν τα παιδιά;
Πόσο επίκαιρες είναι οι απόψεις μου;
Πόσο βασίζονται στην σύγχρονη έρευνα;
Πόσο συχνά επιδιώκω να ενημερώνομαι;
3. Επιδιώκω να δημιουργώ ένα θετικό κλίμα για μάθηση;
Χτίζω ισχυρές, θετικές σχέσεις με τους μαθητές μου;
Εμπλέκω όλους τους μαθητές μου στη μάθηση; Δημιουργώ τα κατάλληλα κίνητρα για μάθηση;
Εμπνέω τους μαθητές μου να αναζητούν τη μάθηση; Τους αναπτύσσω τις δεξιότητες να αναζητούν τη μάθηση, ακόμα κι όταν φύγουν από κοντά μου;
4. Ποια «ουσιαστικά ερωτήματα» θέλω να εξερευνήσουν οι μαθητές μου;
Αντί να θέτω στόχους, πώς μπορώ να σχεδιάσω πυρηνικά ερωτήματα για να αναπτύξω τη διάθεση για ανακάλυψη στους μαθητές μου;
Ποια ερωτήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον κορμό της διδασκαλίας μου κατά τη διάρκεια του χρόνου;
5. Ποιες βασικές τεχνικές χρησιμοποιώ συχνά στη διδασκαλία μου;
Είναι αποτελεσματικές; Έχουν απήχηση στα παιδιά;
Εμπλέκουν όλα τα παιδιά στη μαθησιακή διαδικασία;
Γιατί χρησιμοποιώ αυτές και όχι άλλες;
6. Πώς γνωρίζω ότι οι μαθητές μου πέτυχαν τους στόχους που έθεσα;
Ποια κριτήρια χρησιμοποιώ για να εκτιμήσω αν οι μαθητές μου πέτυχαν τους στόχους που έθεσα;
Πού δίνω έμφαση για να εκτιμήσω αν οι μαθητές μου πέτυχαν τους στόχους που έθεσα; Στην ολοκλήρωση των εργασιών; Στην αλλαγή της συμπεριφοράς; Στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων; Στην αλλαγή των στάσεων;
7. Με ποιο τρόπο παίρνω ανατροφοδότηση από τους μαθητές μου και πώς την χρησιμοποιώ για να βελτιώσω την μάθησή τους;
Πώς ανιχνεύω τα δείγματα προόδου στη δουλειά των μαθητών μου;
Πώς μπορώ να χρησιμοποιήσω εποικοδομητικά την ανατροφοδότηση από τα παιδιά ώστε να τα υποστηρίξω να βελτιωθούν κι άλλο, με το πέρασμα του χρόνου;
8. Πώς προσαρμόζω ή/και εξατομικεύω τη διδασκαλία στους μαθητές μου;
Τι κάνω για να βοηθήσω κάθε μαθητή να επιτύχει τους στόχους που θέτω;
Τι μπορώ να κάνω καλύτερα για να συμβεί αυτό;
9. Τι το ιδιαίτερο και μοναδικό υπάρχει στον τρόπο που διδάσκω;
Τι κάνει το προσωπικό μου στυλ διδασκαλίας μοναδικό;
Υπάρχει κάτι που μου επισημαίνουν συχνά τα παιδιά πως τους αρέσει;
Υπάρχει κάτι που αντιλαμβάνομαι εγώ πως βοηθά τα παιδιά να μαθαίνουν πιο αβίαστα;
10. Πώς μπορώ να δουλέψω επάνω στο προσωπικό μου στυλ διδασκαλίας για να το βελτιώσω;
Τι δυνατότητες έχω για βελτίωση;
Ποιος και τι με βοηθάει για να βελτιωθώ;
Ποιες πηγές μπορώ να χρησιμοποιήσω;
Πώς μπορούν να με βοηθήσουν οι συνάδελφοί μου;
Την πρώτη φορά που θα επιχειρήσετε να απαντήσετε, ίσως κουραστείτε.
Μετά θα είναι πιο εύκολο.
Μην κάνετε το λάθος να φανταστείτε πως αν το απαντήσετε μια φορά τελειώσατε.
Αν το επαναλαμβάνετε σε τακτά χρονικά διαστήματα – και είσαστε ειλικρινείς – πάντα θα βρίσκετε πράγματα για παραπέρα επεξεργασία.
Με εμένα, αυτό ακριβώς συμβαίνει…
Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου
Σχολική Σύμβουλος 23ης Περιφέρειας Π.Α.
Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών
M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster